Uluslararası yardım kuruluşu Global Energy Monitor, bu yıl 9. kez “Rise and Fall 2023: Global Monitoring of Coal Power Plants” raporunu yayınladı. Raporun hazırlanmasında Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe), Beyond Fossil Fuels, CREA, E3G, Reclaim Finance, Sierra Club, SFOC, Kiko Network, ACJCE, Chile Sustentable ve Bangladeş Kümeleri yer aldı.
İşletmedeki küresel kömürlü termik santral kapasitesinin yüzde 30’a yakınının (580 gigawatt) kapanış tarihi varken, kalan kapasitenin 1400 gigawatt’ı karbon nötrdür. Ancak, kömürle çalışan termik santrallerin kapanma hızı, Paris Anlaşması’nın iklim hedeflerine ulaşmak için yeterli değil. Çünkü hedeflere uyum için yılda ortalama 117 gigawatt olan kömürlü termik santrallerin kapatılması gerekiyor. Rapor sonucunda elde edilen rakamlar hedeflerden uzak. Buna göre geçen yıl kapatılan 26 gigawatt’lık kapasitenin neredeyse 5 katı. Öte yandan yapımı devam eden yeni kömürlü termik santraller de durdurulmalı. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, ‘Hızlandırma Gündemi’ oluşturulması gerektiğinin altını çizerek, gelişmiş ülkelerde 2030, dünyanın geri kalanında 2040 prestijiyle yeni kömür projeleri yapılmaması ve mevcut kömürlü termik santrallerin kapatılması davetini yineledi.
33 ülkede 350 gigawatt’lık yeni kömür projesi var
Rapor verilerine göre OECD ülkelerinde işletmede olan kömür kapasitesinin sadece yüzde 70’i mevcut senaryo ile uyumlu. Bu 330 gigavata eşdeğerdir. OECD üyesi olmayan ülkelerin kömür kapasitesinin sadece yüzde 6’sının yani 93 gigawatt’ın kapanma tarihi 2040’tan önce görünüyor. 33 ülkede kömür projeleri. Ayrıca 192 gigawatt’lık ek bir kapasite inşa etmeye hazırlanıyor.
Rusya-Ukrayna Savaşı ile birlikte Avrupa Birliği’nde yaşanan gaz krizi, kömürlü termik santrallerin kapanmasını yavaşlatan bir etki yaptı. Geçen yıl sadece 2,2 gigawatt’lık kömürlü termik santral kapasitesinin devre dışı bırakıldığı AB’de, bir önceki yıl 14,6 gigawatt ile rekor kırılmıştı. Öte yandan AB’nin elektrik üretiminde kömürün payı geçen yıl yüzde 1 arttı. 2022’de toplam 13,5 gigawatt kömür kapasitesini devre dışı bırakan ABD, bu alanda ilk sırada yer aldı. Savaşın da etkisiyle elektrik krizinin tırmandığı 2022 yılında dünyada faaliyette olan kömürlü termik santral filosunun yüzde 1’in (19,5 gigawatt) altında büyüdüğü hesaplandı ve yeni kurulan santrallerin yüzde 59’unun büyüdüğü belirtildi. Çin’de devreye alınan 45,5 gigawatt’lık santral tescil edildi.
Küresel ısınmanın etkisiyle yaşanan iklim değişikliği, beklenmeyen bir tabloya daha imza attı. Kar yağışının nadiren görüldüğü İzmir’in Çeşme ilçesinde etkili olan dolu, ilçeyi beyaza bürüdü. Kar yağışının nadiren görüldüğü ilçenin ünlü plajı Ilıca’nın zirvesinden çekilen görüntü görenleri şaşırttı.
Kömür kapasitesinin yüzde 68’i Çin’de
İnşaat öncesi ve inşaat aşamalarındaki kömür kapasitesi açısından değerlendirildiğinde, diğer tüm ülkeleri geride bırakan ülke Çin oldu. Ülkede gelişmekte olan kömür kapasitesi, 2021 yılına kıyasla geçen yıl yüzde 32 artarak 366 gigawatt’a yükseldi. Dünyanın geri kalanında ise yüzde 22 düşüşle 172 gigawatt kaydedildi. Buna göre Çin, dünyadaki geliştirilmekte olan kömür kapasitesinin yüzde 68’ini oluşturuyor.
Türkiye termik santralde ilk 3’te
Geçen yıl dünyada yeni kömür santralinin devreye alındığı ülkelerden biri de Türkiye oldu ve Adana’da 1.3 gigawatt’lık Emba Hunutlu santrali açıldı. Rapora göre Türkiye, planlanan kömürlü termik santral kapasitesi açısından dünyada Çin ve Hindistan’ın ardından 3. sırada yer alıyor. Proje stokundaki 11 gigawatt kömürlü termik santral kapasitesine rağmen, finansman sıkıntısı gibi sorunlar nedeniyle söz konusu projelerin gerçekleştirileceği düşünülmemektedir.
CAN Europe Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Hasret Katısız:
Türkiye’nin yeniden inşa süreci, herkes için rüzgar ve güneş enerjisine dayalı, sağlam, sürdürülebilir ve uygun fiyatlı bir elektrik sistemi inşa etmek için enerji verimliliğine ve depolamaya odaklanmalıdır.
